Molekullarının tərkibi eyni olub,
kimyəvi quruluşu və xassələri ilə bir-birindən fərqlənən maddələrə izomerlər,
həmin hadisəyə isə izomerlik deyilir.
İzomerliyin iki növü ayırd edilir:
quruluş və fəza izomerliyi.
Quruluş izomerliyi molekullarda
atomları müxtəlif ardıcıllıqla yerləşməsi ilə əlaqədardır və aşağıdakı
səbəblərdən meydana gəlir:
1) karbon zəncirinin quruluşuna görə
2) karbon zəncirində əvəzedicinin vəziyyətinə görə
3) ikiqat və üçqat rabitələrin karbon zəncirində
vəziyyətinə görə
4) funksional qruplarınn qarşılıqlı vəziyyətinə görə
5) müxtəlif siniflərrə aid olan maddələr arasında
izomerlik. Məsələn, etilen sırası karbohidrogenləri və tsikloparafinlər,
asetilen və dien karbohidrogenləri, biratomlu spirtlər və efirlər,
aldehidlər və ketonlar, karbon turşuları və esterlər bir-biri ilə izomerdir.
6) Tautomerlik - hidrogen atomunun bir atomdan digərinə
keçməsi və bu səbəbdən ikiqat rabitənin yerinin dəyişməsinə görə.
Fəza izomerliyi (stereoizomerlik)
molekulda atomların birləşməsi ardıcıllığı eyni qalmaqla, müəyyən atomun və
ya atomlar qrupunun fəzadda müxtəlif cür yerləşməsi nəticəsində yaranır.
Ən geniş yayılmış fəza izomerliyi
həndəsi və optiki izomerlikdir.
Həndəsi izomerlik (sis-trans və ya
sin-anti izomerlik) ikiqat rabitəli karbohidrogenlər üçün xarakterikdir. O,
ikiqat C=C rabitəsinin hər bir karbon atomunun müxtəlif atom və ya atom
qrupları ilə birləşdiyi maddələrdə meydana çıxır.
Sis- izomerlərdə əvəzedicilər ikiqat
rabitənin π - müstəvisinə nəzərən eyni tərəfdə,
trans - izomerdə isə müxtəlif tərəflərdə yerləşir.
Optiki
izomerlik optik fəal maddələrdə, onların polyarizasiya olunmuş işıq şüasının
polyarizasiya müstəvisini sağa, yaxud sola fırlatması nəticəsində yaranır.
[Əvvəlki səhifə]